insomnia (Uykusuzluk) Nedir? Nedenleri, Belirtiler
İnsomnia, bir uyku sorunudur. Kişilerde uyuyamama hastalığı olarak tanımlanır. Gece boyunca devamlı uyuyamama ya da uykuya dalamama gibi sorunlarla birlikte yaşanır. Hastalar uyuma için yattıklarında sadece birkaç dakika gözlerini kapatabilirler. Yatakta sürekli olarak dönüp dururlar. Bunu uykuya dalamama ya da uykuyu sürdürmekte zorlanma ya da uykunun dinlendirici olmaması şeklinde oluşan uykusuzluk diye tanımlarlar. Bu sorun yetişkinlerde % 10-15 oranında görülen bir durumdur. Yaşın ilerlemesiyle ve kadın olmakla birlikte artış gösterir. Uyku zamanı ve süresi altta yatan süreçlerle belirlenmektedir. Meydana gelen uykusuzluk bilişsel ve psikomotor performans kaybıyla, yaşam kalitesinin düşük olmasıyla, sağlık harcamalarının artmasıyla, okulda ve işte devamsızlıkla, artan duygu durum ve anksiyete bozukluğu ile madde bağımlılığıyla alakalıdır.
İnsomnia neden oluşur?
İnsomnia 1-2 geceden daha fazla sürdüğünde, kronik bir hale gelmekte ve uyku eksikliğinden dolayı ciddi sorunlara neden olabiliyor. Bu kişinin doğal dengesini bozmakta ve tamiri de güç olmaktadır. Hastalar gündüzleri kısa süreli uyuduklarından, geceleri uyku uyumakta zorlanırlar. Bu sorun bazı ilaçların yan etkisi olarak ta meydana gelebilir. Kişilerde oluşan stres yüzünden, fiziksel, duygusal ve zihinsel sorunlar nedeniyle yaşanabilir.
Uykusuzluğa çeşitli tıbbi durumlar, nörolojik durumlar, akıl sağlığı durumları, hayat tarzı, uyku bozuklukları ve bazı ilaçlar sebep olabilmektedir. Bazen bir nedeni olmaz.
Uykusuzluğun yaygın nedenleri
Uykusuzluğun yaygın nedenleri şunları içerir:
Alkol kullanımı
Anksiyete ya da endişe
Belli başlı ilaçlar
Vardiyalı çalışmak ya da çapraz saat dilimlerinde seyahat etmek gibi normal uyku düzeninin bozulması
Kahve içmek ya da diğer kafeinli içecekler veya diğer uyarıcıları kullanmak
Gürültü, ışık ya da aşırı sıcaklık gibi çevresel etkiler
Sıcaklık basması gibi menopoz semptomları
Stres
Uykusuzluğun diğer nedenleri
Az da olsa uykusuzluk kronik durumlara ya da uyku bozukluklarına bağlı olabilir. Örneğin;
Demans (bunama)
Depresyon
Artrit (eklem iltihabı), nöropati (sinir hastalığı) ve yara gibi kronik acılara neden olan tıbbi durumlar
Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (COPD, amfizem ve kronik bronşit dâhil) ve konjestif kalp yetmezliği (kalbin kan pompalama özelliğinin bozulması) gibi nefes almayı zorlaştırabilen tıbbi durumlar
Huzursuz bacak sendromu gibi uyku bozuklukları
Tütün kullanımı
Uykusuzluk (insomnia) belirtileri nelerdir?
Eğer uykusuzluk yaşıyorsanız uyandığınızda kendinizi tazelenmiş hissetmezsiniz ya da uyuşuk olursunuz. Uyuşukluk; kazalara, odaklanma eksikliğine, dikkatsizliğe ve düşük performansa neden olabilir. Anksiyete ya da depresyona sebebiyet verir veya bu rahatsızlıklar zaten varsa daha kötü hale gelmesini sağlar.
Uykusuzluğun yaygın nedenleri
Uykusuzluk belirtilerini her gün ya da bir anda deneyimleyebilirsiniz. Uykusuzluğun ortak belirtileri şunlardan oluşur:
Anksiyete ya da asabiyet
Konsantrasyon zorlukları
Gün içinde uyuşukluk
Dikkat süresinde düşüş
Depresif ruh hali
Uykuya geçişte zorluk
Uykuda kalmada zorluk
Gün içinde uyuklamak
Yorgunluk
Yeteri kadar uyumamış gibi hissetmek
Kaza ve düşme olaylarında artış
Çalışma ya da okul performansında düşüş
Ciddi bir durumu gösterebilen belirtiler
Bazı durumlarda uykusuzluk; ciddi bir durumu gösterebilen diğer belirtilerle meydana gelebilir. Eğer siz ya da herhangi biri uykusuzlukla ilgili aşağıdaki semptomlara sahipseniz acil olarak tıbbi yardım almalısınız:
Depresif ruh hali
Günlük aktivitelerde uyuşukluk
Anksiyetede ya da asabiyette artış
Uykusuzluk ile ilgili risk faktörleri nelerdir?
Uykusuzluğun gelişme riskini azaltan birkaç faktör vardır. Risk faktörü olan her insan uykusuzluk çekmez. Uykusuzluğun risk faktörleri şunları içerir:
İlerlemiş yaş
Depresyon ya da diğer psikolojik rahatsızlıklar
Kadınlar
Düzensiz şiftler ya da çalışma saatleri
Stres
Uykusuzluk riskinizi azaltma
Uykusuzluk riskinizi aşağıdakilerle azaltabilirsiniz:
Yatmadan önce alkol kullanmayarak
Yatmadan en az 8 saat önce kafein, tütün ve diğer uyarıcıları kullanmayarak
Gündüz şekerleme yapmayarak
Yatmadan ağır yemekler yemeyerek
Günün erken saatlerinde egzersiz yaparak
Sizi uyanık tutacak potansiyel dikkat dağıtıcı şeyleri kısıtlayarak
Düzenli bir şekilde uyuyarak
İyi bir uyku için yatak odanızı hazırlayarak
Yatağa girmeden önce rahatlayarak
Yatağınızı sadece uyumak ve seks yapmak için kullanarak
İnsomnia türleri nelerdir?
Bu rahatsızlığın türleri kişinin bunu yaşama süresine göre oluşmaktadır.
Bir haftadan daha kısa süren belirtilerde geçici İnsomnia
Bir hafta ile üç hafta arasında süren belirtilerde kısa süreli İnsomnia
Üç haftadan daha uzun süren belirtilerde kronik İnsomnia oluşur.
İnsomnia hangi durumlarda daha fazla yaşanır?
Bu rahatsızlık her yaştan kişiyi etkisi altına alabilir. Özellikle psikolojik sorunları olan kişilerde semptom olarak İnsomnia oluşabilir.
Jet lag durumunda, uçuş sonrası oluşan zaman farlılığından oluşan uykusuzluk
Vardiyalı çalışanlarda
Aşırı derecede rahatsızlık veren gürültüde
Sıcaklığın rahatsızlık verecek düzeyde olmasında
Medikal ya da cerrahi müdahale yapılan hastalıklar nedeniyle hastanede yatma durumunda
Alkol, madde kullanma alışkanlığının olması ya da bunların bırakılma aşamasında
Yüksek irtifalarda uzun süre kalmak
Fiziksel rahatsızlıkların olması halinde
İnsomnia tedavisi için neler yapılır?
Bu sorundan kurtulmak için uyku ilaçları kullanılacağı gibi, bitkilerden de faydalanılabilir. Özellikle kediotu bu konuda şifalı özelliktedir. Uykuya yatmadan önce sıcak süt içilmesi, uyanınca sıcak duş alınması, gündüz egzersiz yapılması, akşam yemeklerinde hafif yemek ve erken yatmak hastalar için faydalı olacaktır. Ayrıca akupunktur, uygun diyetler uyuyamama hastalığı için fayda sağlayabilir.
Uykusuzluğun tedavisi tüm hayatınızı kapsayacak düzenli bir tıbbi yardım ile başlar. Düzenli tıbbi yardım erken tarama testlerini uygulaması için bir sağlık bakım uzmanı gerektirir. Düzenli tıbbi bakım, sağlık bakımı uzmanınıza semptomları ve uykusuzluğun gelişme riskini hızlı bir şekilde değerlendirmesi için fırsat sunmaktadır.
Eğer belli bir neden belirlenebilirse uykusuzluk, tedavi edilebilir. Yatmadan saatler önce yapılan egzersizler uyumanızı sağlar. Uyku alışkanlıklarını düzeltmek yardımcı olabilir. Eğer bu yöntemler uykunuzu getirmeye yetmezse bilişsel davranış terapisi faydalı olabilir. İlaç kullanılabilir ancak uzun vade kullanımı ile bağımlılık yaratma riskinden dolayı genel olarak tavsiye edilmemektedir.
Uykusuzluğun yaygın tedavileri
Nedenlerinin belirlenmesi bir yana, uykusuzluğun tedavileri şunları içerir:
Uyku bozucu düşünce ve eylemleri ele alan bilişsel davranış terapisi
Sağlıklı uyku alışkanlıkları ile ilgili eğitim
Uyku destekleyici ilaçların geçici kullanımı
Uykusuzluğunuzu iyileştirmek için ne yapabilirsiniz
Uykusuzluğunuzu aşağıdaki şekillerde önleyebilir ya da sınırlayabilirsiniz:
Gün içinde şekerleme yapmaktan kaçının
Yatmadan önce ağır yemekler yemekten kaçının
Sabah erken saatlerde düzenli egzersiz yapın
Her gece aynı saatte yatağa girin
Alkol, tütün ve kafein kullanımını sınırlayın, özellikle yatağa girmeden önce
Yatak odanızı uyunabilir hale getirin
Yatağa girmeden önce gevşeyin
Yatağınızı sadece uyumak ve seks yapmak için kullanın
Tamamlayıcı tedaviler
Uykusuzlukla mücadele etmek için bazı tamamlayıcı tedaviler bazı insanlara yardımcı olabilir. Bu tedaviler bazen alternatif terapilerdir ve geleneksel tıbbi tedavilerle birlikte kullanılır. Tamamlayıcı tedaviler tam olarak tıbbi bakımın yerine geçmez.
Tamamlayıcı tedaviler şunları içerir:
Akupunktur
Masaj terapisi
Yoga
İnsomnia’nın en temel tedavi prensibi, uyku ilaçlarıdır. Fakat, bu hastalıktan veya daha hastalık haline gelmemiş uyku bozukluğundan kurtulmak için, öncelikle stresten kaçınmanızı öneriyorum. Tüm doktorların ve psikologların da dediği gibi; psikoloji, en doğal ilaçtır. Kafamızı rahat tutup stres ve olumsuzluklardan kaçınmak başta olmak üzere, aşağıdaki maddeleri de göz önünde bulundurmanız insomnia ve uykusuzluk için kesinlikle size iyi gelecek, sağlıklı bir uyku için size yardımcı olacaktır.
Bazı ilaçların kullanımının uykusuzluğa yol açabileceği bilinmelidir.
Yatak odası veyahut uyunulan bölge, karanlık ve sakin olmalıdır. Ayrıca dar alanlarda duramama gibi bir korkunuz var ise, geniş olmalıdır.
Halüsinasyon veya olumsuz düşünceler sizi uyutmayabilir. Bu geçicidir, eğer zayıf bir psikolojiye sahip değilseniz tabii. Buna neden olabilecek aktiviteler; yakın zamanda bir tanıdığın ölüm anı yaşaması veyahut ölmesi, doğal afetlerin yaşanması, ölüm korkusu, korku filminden etkilenmek… diye sıralanabilir.
Kafein ve kafein içeren yiyecek ve içeceklerin tüketimine dikkat edilmeli, tüketilmemelidir. (Kola, çay vb.)
Kendinizi psikolojik olarak şartlamalısınız, yani yatağınızda sadece uyumalısınız. Herhangi başka bir eylem yapmamalı, (Televizyon izlemek, bilgisayarda takılmak… gibi.) yatağınıza sadece uyumak için gitmeli ve yatağı bir uyku aracı olarak görmelisiniz.
Belirli hobilerle uğraşabilirsiniz. Yani zihninizi uyumadan önce boşaltmalısınız. Resim yapabilirsiniz, müzik dinleyebilir ve hatta müziği kafanızda ritim ritim oluşturabilirsiniz. Yardımcı olacaktır.
Akşam saatlerinde ağır yemekten kesinlikle kaçınmalısınız.
Alkolden kaçınmalısınız. En azından, nereden baksanız uyumadan 5 saat öncesine kadar alkol almamanız sizin için iyi olacaktır. Uyuyamamaya, sürekli uyanmaya sebep olabilir.
Muz, yulaf, papatya çayı, ahududu ve ceviz, uyku kalitenizi arttırmaya ve uyumanıza yardımcı olur. Ayrıca, sıcak süt ve süt ürünleri de uyumanıza yardımcı olacaktır.
Yatakta 1 saat kadar kıvranmış ve hala uyuyamamışsanız, kalkın ve kısa süreli bir spor yaparak yorulun.
Gün içerisinde gece harici uyumanız tavsiye edilmez ve uyku düzenini de bozar.
Aç olarak uyumaya çalışmayın, karnınız guruldayarak sizi rahatsız edecek ve bir şeyler yemenizi isteyecektir.
El, ayak gibi uzuvları sıcak tutmaya çalışın, rahat bir uyku için el ve ayakların sıcak tutulması önemlidir.
Uykusuzluğun potansiyel komplikasyonları nelerdir?
Uykusuzluğun tedavi edilmeyen ya da zor kontrol edilen komplikasyonları ciddi olabilir, bazı durumlarda hayati tehlikesi bile vardır. Sağlık bakım uzmanınızın sizin için özellikle tasarlayacağı tedavi planını uygulamak ciddi komplikasyon riskini en aza indirmenize yardımcı olabilir. Uykusuzluğun komplikasyonları şunlardır:
Anksiyete ve asabiyet
Araba kazaları ve uyuşukluğun neden olduğu diğer tür kazalar
Çalışma ve okul hayatındaki performansın düşmesi
Depresyon
Yapılan işe odaklanmada zorluk ya da dikkat eksikliği
Düşük hayat kalitesi
İnsomnia hastalığından korunmak için neler yapılabilir?[/color]
Kişilerin kafein içeren ürünlerden uzak durması gerekir. Kahve, kola, çay, kakao gibi ürünlerde, çikolata ve şekerlemelerde kafein bulunmaktadır.
Yatak odasının sese ve ışığa karşı uyumayı sağlayacak şekilde düzenlenmesi gerekir. Kişinin uyumasına engel olacak ortamlardan uzak durulmalıdır.
Yatakta kitap okuma, televizyon seyretme gibi aktivitelerin yapılması, uykuyu bozacak etkenlerdir. Bu nedenle yatağın sadece uyku uyumak için kullanılması gerekir.
Uyarıcı ilaç kullanan kişilerin bunu doktora danışarak kullanması gerekir. İlaçların yan etkisi nedeniyle uyku sorunları gelişebilir.
Kişilerin kafalarını boşaltmaları için, başka uğraşlarla uğraşması uykuya geçişi hızlandırır. Bunun için kitap okuma, resim yapma, müzik dinleme gibi etkinliklerden yararlanılabilir.
Uykusuzluk nedenleri uyku bozukluğu belirtileri çocuk ve bebeklerde uykusuzluk tedavisi…
Uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve sonlandırmaya ilişkin sorunlar, dinlendirici olmayan uyku, insomnia (uykusuzluk) karşılığı kabul edilmektedir. Gündüzleri yorgunluk hissi, duygu alanında değişmeler (huzursuzluk, hırçınlık gibi), verimlilikte azalma, hatta düşünsel işlevlerde bozulma tabloya eşlik edebilmektedir.
Çoğu kişi yaşamlarının bir aşamasında uykusuzluktan muzdarip olur. Toplumun yaklaşık üçte birinde 1 yıl içinde en az bir kez uykusuzluk dönemi ortaya çıkar. Toplumda % 10-15 oranında kronik uykusuzluk görülür. Uykusuzluk tıbbi, ekonomik, sosyal ve psikolojik önemli sonuçları olan bir uyku bozukluğudur.
Uykusuzluk kişinin sadece uyuduğu süreyle ilgili değildir. Önemli olan uykunun kalitesidir. Sabahları kişi kendisini dinlenmemiş hissederek kalkar. Uykusuzluk; uykuya dalma güçlüğü, uykuyu sürdürme güçlüğü (gece sık sık uyanmalar) ya da sabah erkenden uyanıp tekrar uyuyamama şeklinde olabilir. Gençlerde daha çok uykuya dalma güçlüğü gözükürken yaşlılarda diğer ikisi sık ortaya çıkar.
Depresyon, yaşam değişiklikleri, yaşam olayları, stres etkenleri gibi birçok neden uykusuzluğu alevlendirebilir.
Uykusuzluk genel olarak birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılabilir. Birincil olan uykusuzluk genellikle çevresel etkenlere ya da kişinin zihinsel süreçlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Çevresel etkenler arasında ışık, ses ve gürültü sayılabilir. İkincil uykusuzlukta ise sağlık sorunları, ağrı, ilaçlar, alkol ya da psikiyatrik bozukluklar birincildir.
Uykusuzluk birincil olsa bile kişide huzursuzluğa, gerginliğe, depresyona, performansta azalmaya, günlük yaşantıda istenmeyen kazalara ve yorgunluğa yol açabilir.
Birincil uykusuzlukta kişide uyuyamayacağına ilişkin olumsuz şartlanmalar ve bilişsel çarpıtmalar vardır. Kişi gece yatağa yatmadan “yine uyuyamayacağını” düşünmeye başlar; bu belirgin bir huzursuzluğa yol açar; bu huzursuzluk nedeniyle kişinin uykusu tekrar kaçar ve sonuçta kişinin bir türlü kıramadığı bir kısır döngü ortaya çıkar. Bu aşamada bir profesyonel yardım kaçınılmazdır.
Uykusuzluk kadınlarda daha yaygındır. Menopoz, adet dönemi ve hamilelik bu yaygınlığa neden olan etkenlerdir.
Uykusuzluk tanısı kolay olan bir uyku bozukluğudur. Genellikle uyku laboratuarında uyku çalışması yapılmaya ihtiyaç duyulmaz ancak bazı durumlarda polisomnografi gerekebilir. Özellikle kişide horlama, gece uykusuzluğa karşın gündüz uykululuk hali, uykuda bacak hareketleri ya da uykuda bölünmelere neden olan başka durumlar varsa uyku laboratuarı tetkiki gereklidir.
Uykusuzluğun tedavisinde çok sayıda yaklaşım vardır. İlaçlar genellikle kısa süreli durumlarda verilebilir ancak kısa sure kullanılmalıdırlar. Belirgin huzursuzluk ya da depresyon varsa antidepresan ya da bunaltı giderici ilaçlar yardımcı olabilir. Uzun süreli uykusuzluk durumlarında ilaçlar, özellikle yeşil reçeteyle verilenler, faydalı değil; tam tersine zararlıdır. Bu durumlarda ilaçlara bağlı yan etkiler ve ilaca bağımlılık gelişebilir.
Özellikle uzun süreli uykusuzluk tedavisi için davranışsal ve bilişsel yaklaşımlar oldukça faydalıdır. Yapılandırılmış uyku hijyeni, uyku kısıtlaması, relaksasyon uygulamaları başarılı yöntemlerdir. Bu yöntemlerin uygulaması konusunda bir uzmandan yardım almak gereklidir.
Nedenleri
Kafein, alkol ya da uyuşturucu : Kahve, çay veya kola içtiniz ya da çikolata yediniz; muhtemelen de çok fazla. Eğer hassassanız, azıcık kafein bile uykunuzu kaçırır. Belki de yatmadan önce sigara içiyorsunuz, burun tıkanıklığını azaltıcı reçetesiz ilaçlar, soğuk algınlığı ilaçları, diyet hapları veya bronşit ilacı kullanıyorsunuz. Uyku ilaçları ve alkol bazen uykunuzu getirir, ama uykusuzluğu yeniden gündeme getirir (çünkü vücudunuz uyuyabilmek için uyku ilaçlarına ve alkole alışır). Uyku hapları ve alkolle gelen uyku hafifletir ve huzursuzdur.
Tıbbi sorun : Kronik ağrınız var, özellikle de ileri yaştaysanız ve eklem hastalığına yakalanmışsanız.
Anjin (göğüs ağrısı) veya bir kalp hastalığı nedeniyle nefes alma zorluğunuz var. Horlamalı veya huzursuz uyuyorsunuz, gün içinde uykunuz geliyor, uyku apnesi söz konusu. Prostat sorunları, şeker hastalığı ve idrar yolları enfeksiyonu da sık sık idrara çıkmaktan uykunuzu kaçırabilir. Alerjiniz veya kronik tıkayıcı akciğer hastalığı gibi bir solunum rahatsızlığınız varsa, yatarken nefes alamamak sizi uyutmayabilir.
Uyku Bozukluğu Belirtileri
Aşağıda yer alan durumlar var olan bir uyku bozukluğunun belirtisi olabilir. Bu belirtiler sizde varsa bir uzmana ya da NPiSTANBUL Uyku Bozuklukları Birimi’ne başvurmanız uygun olacaktır.
Uykuda nefesimin durduğunu söylüyorlar.
Yüksek tansiyon hastalığım var.
Geceleri çok fazla terliyorum.
Geceleri kalbimde çarpıntı ve kalp atımlarında düzensizlik hissediyorum.
Sabahları baş ağrım oluyor.
Geceleri nefes alamayarak aniden uyanıyorum.
Kilo veremiyorum.
Güniçi uykululuğum oluyor ve dikkatimi toplamakta güçlük çekiyorum.
Çoğunlukla uyandığımda boğaz kuruluğum oluyor.
Uykuya dalmakta güçlük çekiyorum.
Geceleri düşüncelerim çoğunlukla uykuya dalmama engel oluyor.
Haftanın birkaç günü uyku ile ilgili sorun yaşıyorum.
Uyanıyorum ve tekrar uyumakta sorun yaşıyorum.
Sabahları istediğim zamandan daha erken uyanıyorum.
Uykuya dalmam çok uzun zaman alıyor.
Çoğunlukla kendimi üzgün ve kederli hissediyorum.
Okulda ve ya işte konsantre olmakta güçlük çekiyorum.
Araç kullanırken uyukladığım oluyor.
Toplantı ve ya sinema gibi sosyal ortamlarda uyukluyorum.
Çalışırken uykululuk nedeniyle zorluk çekiyorum.
Uyur uyumaz ve şekerlemelerde hemen rüya görüyorum.
Sabahları ağzımda acı tat ile uyanıyorum.
Geceleri öksürük ve ya nefes darlığı ile uyanıyorum.
Çoğunlukla boğaz ağrım oluyor.
Geceleri boğulur tarzda nefes açlığı ile uyanıyorum.
İstirahat halindeyken bacaklarımda kasılma hissediyorum.
Geceleri hareketli uyumam oluyor.
Uykuda tekme attığımı söylüyorlar.
Uykuya dalarken bacaklarımda ağrı ve karıncalanma hissediyorum.
Geceleri bacak ağrım ve ya kramplarım oluyor.
Geceleri bazen ayakları hareketsiz tutmakta güçlük çekiyorum, bacaklarımı hareket ettirdiğim zaman rahatlıyorum.
Birden fazla yastıkla yatmak zorunda kalıyorum.
Uykuda daha sonra hatırlamadığım konuşmalarım oluyormuş.
Uyurken yataktan kalkıp dolaştığım oluyormuş.
Dişlerimi gıcırdattığım oluyormuş.
Uyurken yataktan düştüğüm oluyor.
Uyurken eşime ya da oda arkadaşıma saldırdığım oluyor.
Geceleri çok geç yatıyor; gündüzleri de çok geç kalkabiliyorum.
Akşam üstü uykum geliyor ve gece yarısı uyanıp bir daha uyuyamıyorum.
Uykusuz kaldığımda vücut ağrılarım oluyor.
Uykuya tam dalarken ya da uykudan uyanırken halüsinasyonlar oluyor.
Uyandığımda yataktan kalkmadan bilincim açık olduğu halde kısa süreli konuşamama ya da kımıldayamama durumu oluyor.
Sık karabasanlar oluyor.
Duygusal bir olayla karşılaştığımda kaslarımda ani olarak güçsüzlük oluveriyor.
Uyandığımda bazen şaşkınlık yaşıyorum.
Gündüzleri uyanık kalmakta zorlanıyorum.
Uzun süreli uçak yolculuklarından çok fazla etkileniyorum ve kendime gelmem çok zaman alıyor.
Gece sık sık kabus görüyorum.
Rüyalarımdan dolayı gündüzleri huzursuz oluyorum.
Gece beklenmedik şekilde korku ya da panikle uyandığım oluyor.
Uykudan bağ ağrısıyla uyandığım oluyor.
Uykusuzluk nedeniyle gündüzleri çok gergin oluyorum.
ÇOCUK VE BEBEKLERDE UYKUSUZLUK
Uyku çocuk sağlığı ve gelişimi için oldukça önemlidir. Uyku bozukluğu olan çocuklarda davranış ve sağlık sorunları daha sık görülür. Uyku sorunu olan çocuğun ailesi de sorun yaşar. Bununla birlikte çocuklarda görülen uyku bozuklukları ve sorunları kolay tanınır ve bir çözüm yolu ve tedavisi bulunur.
Yeni doğan bebeklerde uyku süresi 16 saatten fazladır. Bu uykunun yaklaşık yarısı REM uykusu diğer yarısı nonREM uykusudur (erişkinlerde REM uykusunun tüm uykudaki oranı % 20’dir). REM uykusunun öğrenme, hafıza, beyin gelişiminde çok büyük rolü vardır. Uyku 6 ay civarında erişkindekine benzer bir görünüm kazanmaya başlar. Erişkindekilerden farklı olarak bebeklerde uyku REM uykusuyla başlar ve gece-gündüz boyunca daha fazla sayıda uyku döngüsü ortaya çıkar. 4 yaş civarında gündüz uykusu konusundaki ihtiyaç giderek azalır. Toplam uyku süresi de giderek azalmaya başlar.
Uyku başlangıcı ya da tek başına uyuma
Bir erişkin için gece uyandıktan sonra tekrar uyumak genellikle bir sorun oluşturmaz. Ancak durum çocuklarda böyle değildir. Özellikle küçük yaştakiler gece uyandıktan sonra tekrar uyumaktan korkarlar. Bu durumda ağlarlar ve anne-babadan yardım isterler. Bu tür durumlarda anne-babalar ne yaparlar? Çoğunlukla çocuklarını rahatlatmaya, sakinleştirmeye çalışırlar. Başarılı olamazlarsa sallarlar ya da birlikte yatarlar. Aslında bu tutumlar çocuklarda var olan korku ve kaygıları daha da pekiştirir. Burada temel sorun çocuğun kendi başına uyumasını sağlayabilmektedir. Anne-babanın yapması gereken çocuğa tek başına uyumasını öğretmektir. Bunu yaparken başlangıçta çocuk direnç gösterebilir ve ağlayabilir. Bunun bir terk ediş ya da ihmal olmadığına çocuğun ikna edilmesi gerekir. Bebeklerde emniyet hissinin verilmesi, açlık ve susuzluğun ihtiyaçlarının giderilerek yatırılması ve rahatsızlık verici durumların ortadan kaldırılması önemlidir
Akut Uykusuzluk Nedir?
Genellikle 1 gün ila 3 hafta sürer. Yabancı mekânda bulunma, durumsal stres, akut tıbbi hastalık veya ağrı, vardiyalı çalışma, kafein veya alkol kullanma nedenleri ile oluşabilir. Yanlış öğrenilmiş davranışlar ve uykuya dair kaygı duyma, (şartlanılmış uykusuzluk) gibi sebepler ile uykusuzluk kendi kendine kötüleştiren döngü üretmez ise genellikle zaman ile düzelir. Tedavide altta yatan neden çözülmelidir. Birkaç günden uzun süren uykusuzluklarda uzman hekim kontrolünde medikal tedavi başlanmalıdır. Stres azaltıcı teknikler önerilmelidir.
Kronik Uykusuzluk Nedir?
Birincil kronik uyku bozuklukları (tüm kronik uykusuzlukların yüzde 10–20 kadarıdır)
Kronik uykusuzluk 3 alt tipten oluşur.
¦Şartlanmaya bağlı veya psikofizyolojik uykusuzluk aslında uykusuzluk ve onun sonuçlarından korkunun yol açtığı bir anksiyete bozukluğudur.
¦Uyku durumunu yanlış algılama polisomnografik olarak kaydedilen uyku ile hastanın algıladığı uyku arasındaki bir tutarsızlık
¦İdiopatik uykusuzluk genellikle yaşam boyu sürer ve genellikle diğer nedenlerin dışlanmasıyla tanı konulur.
¦Tedavide bilişsel-davranışçı tekniklerin uzun dönemde en iyi etkinliğe sahip olduğu gösterilmiştir.
İkincil Kronik Uyku Bozuklukları
Psikiyatrik Hastalıklar
Tüm uykusuzlukların yüzde 50den fazlası olarak kronik uykusuzluğun en yaygın nedenidir. Tedavi altta yatan psikiyatrik hastalığın etkili, iyi tolere edilen ajan ile tedavisi ile olabilmektedir.
Huzursuz Bacak Sendromu
Kadınlarda erkeklere göre iki daha fazla görülen yalnızca akşamları veya geceleri var olan yada gündüz ile kıyaslandığında daha kötü olarak hissedilen daha çok bacaklarda hareketle hafifleyen uyuşma ve rahatsızlık şikayetlerinden oluşan bir sendromdur. Şikâyetler uykusuzluk ile alevlenir. Altta yatan biyokimyasal ve anotomik patolojiler bilinmemektedir. Bununla birlikte kronik böbrek yetmezliği, demir eksikliği, romatoid artrit, antidepresan kullanımı ve gebelikte sekonder olarak ortaya çıkabilir. Medikal tedavi ile şikayetler azaltılabilir.
Sirkadiyen Ritm Bozuklukları
Bedenin biyolojik saatinin gerçek saatin gösterdiği zamana uyumlu olmadığı bir hastalık grubudur. Bu durum uygun koşul ve zamanlarda uyumakta güçlük ve/veya uygunsuz gündüz vakitlerinde gündüz vakitlerinde uyuklamalara yol açar. Nöbet, istemli veya gece vardiyalı çalışan ya da zaman dilimine karşı seyahat eden kişilerin çoğunda yaygın bozukluktur.
Madde Kullanımı( alkol kafein)
İlaçlar/ Tıbbi /Nörolojik Bozukluklar
Ağrı, solunum yetmezliği, sık idrara çıkan uykusuzluk yapan en yaygın tıbbi nedenlerdendir. Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, ve multiinfarkt demans gibi bozukluklar uyku merkezlerinde tutulumla uykusuzluk oluşturabilir. Antidepresanlar, dekonjestanlar, kortikosteroidler uykusuzluğa neden olabilir. Tedavi altta yatan neden tedavisi ile mümkün olabilmektedir.
Sağlıklı Bir Uyku Nasıl Olmalıdır?
Uykusuz insanların bir bölümünde sadece uyku hijyeninin düzenlenmesiyle önemli ölçüde yarar sağlanabilmektedir. Uyku hijyeni için şu noktalara dikkat edilmelidir:
¦Çok aç ya da tok olmamak,
¦Kafeinli, alkollü, kolalı içeceklerden ve tütün kullanımından kaçınmak,
¦Düzenli egzersiz yapmak, ancak akşam saatlerinde heyecan oluşturacak aktivitelerden kaçınmak,
¦Uyku gelmeden yatağa girmemek,
¦Yatak odasını sadece uyku ve cinsel ilişki için kullanmak,
¦Uyuyamadığında uyumaya çabalamamak, yataktan ve yatak odasından çıkarak başka bir yerde zaman geçirip uyku gelince yatağa dönmek,
¦Ne kadar uyunursa uyunsun sabah belirli bir saatte kalkmak,
¦Gündüzleri uyumamak ve yatak odasını ses, ışık, ısı yönünden izole etmek.
----------
Kaynaklar :
psikolojik gen tr
milliyet
probilgi
sizofrenpsikolog
mailce com